Η περίοδος των Χριστουγέννων ίσως είναι η πιο γιορτινή εποχή στη διάρκεια του χρόνου. Το λέει και το κλασικό άσμα άλλωστε, “It’s the most wonderful time of the year” ! Οι πόλεις φοράνε τα καλά τους και οι πολίτες τους προετοιμάζονται να υποδεχτούν τη νέα χρονιά που πλησιάζει.
Είναι ο τρόπος που γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα που συνήθως τα κάνει να συνδυάζονται με πιο θετικά συναισθήματα. Τα παιδιά βγαίνουν στο δρόμο για να πουν τα κάλαντα, στο ραδιόφωνο ακούμε χαρούμενα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, τα σπίτια γεμίζουν με όμορφες μυρωδιές από τους κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα και τα βράδια μας είναι πιο φωτεινά χάρη στα αμέτρητα λαμπάκια που έχουν τοποθετηθεί σε μπαλκόνια, κολώνες και πλατείες. Μικρές γιορτές στήνονται σε διάφορα σημεία της πόλης, μαζευόμαστε σε σπίτια για να στολίσουμε το δέντρο, να δειπνήσουμε μαζί με συγγενείς και φίλους, να ανταλλάξουμε δώρα, να υποδεχτούμε το νέο έτος. Συνήθεια στη χώρα μας είναι και το να περνάμε το βράδυ των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς σε κάποιο νυχτερινό μαγαζί και να διασκεδάζουμε μαζί με φίλους.
“Νομίζω ότι κάτι δεν πάει καλά με μένα. Έρχονται τα Χριστούγεννα, αλλά δεν είμαι χαρούμενος. Δε νιώθω όπως θα έπρεπε να νιώθω.”
Αυτή είναι η μία όψη των γιορτινών ημερών. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τα Χριστούγεννα βιώνουν λιγότερο θετικά συναισθήματα, όπως μελαγχολία, θλίψη, μοναξιά και άγχος. Πού οφείλεται αυτό;
Σε κάποιους ανθρώπους δεν αρέσουν οι γιορτές. Μπορεί να μην το συναντάμε συχνά, όμως είναι αρκετοί εκείνοι στους οποίους δεν αρέσουν τα Χριστούγεννα. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν ενόχληση καθώς είναι αναγκασμένοι να έρχονται αντιμέτωποι με όλο το τελετουργικό του εορτασμού των Χριστουγέννων. Στις μέρες μας που πλέον στολίζουμε και ξεκινάμε να γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα όλο και πιο νωρίς, ίσως να είναι ακόμα πιο δύσκολο για τους ανθρώπους αυτούς. Υπάρχει η πιθανότητα να νιώθουν δυσφορία, καταπίεση ή ακόμα και ενοχές όταν καλούνται να απαντήσουν σε σχόλια όπως, “Σε όλους αρέσουν τα Χριστούγεννα”, “Αν στολίσεις, θα σου έρθει η όρεξη”, “Πώς γίνεται να μη χαίρεσαι τα Χριστούγεννα;”. Τα σχόλια αυτά μπορεί να φαίνονται “αθώα”, όμως ενέχουν μια δόση κριτικής και βάζουν το δέκτη τους στην άβολη θέση να δικαιολογεί/αιτιολογεί το λόγο για τον οποίο νιώθει με τον τρόπο που νιώθει.
Ένα άλλο συναίσθημα που κυριαρχεί μέσα στις γιορτές είναι το άγχος. Άγχος να προλάβουμε να διεκπεραιώσουμε όλες τις υποχρεώσεις μας, να ψωνίσουμε, να ετοιμάσουμε γλυκά, να στολίσουμε το δέντρο και το σπίτι, να τυλίξουμε δώρα, να ετοιμάσουμε το γιορτινό τραπέζι, να πάμε ή να δεχτούμε επισκέψεις. Ειδικά όταν ο χρόνος είναι περιορισμένος λόγω επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, το άγχος αυξάνεται ακόμα περισσότερο. Το άγχος αυτό μπορεί να προκαλέσει νεύρα και εντάσεις επηρεάζοντας έτσι τη διάθεσή μας.
Μία άλλη κατάσταση που προκαλεί άγχος τις μέρες των γιορτών είναι η αδυναμία να ανταπεξέλθει κάποιος οικονομικά στις υποχρεώσεις του. Ειδικά στις μέρες μας που η οικονομική κρίση μάς έχει επηρεάσει όλους λίγο-πολύ, η αγορά δώρων ή η προετοιμασία ενός οικογενειακού γεύματος αποτελεί για πολλούς ανθρώπους μεγάλο πρόβλημα. Υπάρχουν λοιπόν άνθρωποι που θέλουν, αλλά δε μπορούν να γιορτάσουν με τον τρόπο που επιθυμούν, δε μπορούν να αγοράσουν δώρα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, δε μπορούν να περάσουν ένα απόγευμα με την οικογένειά τους σε κάποιο θεματικό πάρκο, δε μπορούν να οργανώσουν ένα γεύμα εντός ή εκτός σπιτιού. Αυτή η κατάσταση εκτός από άγχος, προκαλεί πολλές φορές θλίψη, ενοχές καθώς και αισθήματα ανεπάρκειας, ανημποριάς και ντροπής.
Παρόμοια συναισθήματα με την οικονομική αδυναμία, προκαλεί και η ανασκόπηση της χρόνιας. Αρκετοί άνθρωποι επιλέγουν το διάστημα των γιορτών και καθώς προσεγγίζουμε όλο και περισσότερο το νέο έτος, για να κάνουν έναν απολογισμό της χρονιάς που σε λίγο τελειώνει. Στην περίπτωση που τα πράγματα δεν πήγαν και τόσο καλά, που μπορεί δηλαδή το άτομο να είχε θέσει στόχους και να μην τους πέτυχε, να ήρθε αντιμέτωπο με δυσκολίες και ατυχίες τις οποίες δεν κατάφερε να διαχειριστεί ή να αμέλησε να ασχοληθεί με πράγματα που έπρεπε, είναι πολύ πιθανόν να νιώσει
- άγχος – για όσα θα πρέπει να κάνει, για το πώς θα οργανώσει τη ζωή του διαφορετικά
- θλίψη, ενοχές και ανεπάρκεια – για όσα δεν κατάφερε ή αμέλησε να κάνει
- θυμό, απογοήτευση, μελαγχολία, αποθάρρυνση – για τις δυσκολίες και τις ατυχίες που στάθηκαν εμπόδιο στο να έχει μια καλύτερη χρονιά.
Αυτό το γενικότερο κλίμα αρνητικών συναισθημάτων προκαλεί απαισιοδοξία και δυσπιστία για το ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα στο μέλλον και κάνουν τις μέρες των γιορτών λιγότερο ευχάριστες και περισσότερο μελαγχολικές.
Αναφέραμε αρκετές φορές προηγουμένως ότι τα Χριστούγεννα είναι συνυφασμένα με ομαδικές δραστηριότητες, οικογενειακές/φιλικές/επαγγελματικές, όπως είναι οι ανταλλαγές δώρων ή τα γεύματα με συγγενείς, φίλους ή συναδέλφους. Αυτό προϋποθέτει κατά κάποιο τρόπο την ύπαρξη δεσμών.
Τι γίνεται όμως όταν αυτοί οι δεσμοί δεν υπάρχουν; Κάποιοι άνθρωποι για διάφορους και διαφορετικούς λόγους μπορεί να περνούν μόνοι τις μέρες των γιορτών. Μιλάμε για ανθρώπους που μπορεί να δουλεύουν, να βρίσκονται σε διαφορετική πόλη ή χώρα από τα αγαπημένα τους πρόσωπα, να δυσκολεύονται να κοινωνικοποιηθούν, να βιώνουν χωρισμό ή να μην καταφέρνουν να επισυνάψουν μια σχέση. Τέτοιες καταστάσεις δημιουργούν αισθήματα μοναξιάς, μελαγχολίας, ματαίωσης, θλίψης και νοσταλγίας.
Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι ακόμα πιο έντονα για τους ηλικιωμένους. Είναι άνθρωποι που μπορεί να έχουν χάσει το σύντροφό τους, ο κοινωνικός τους κύκλος μπορεί να είναι πιο μικρός, μπορεί να μην έχουν παιδιά ή να έχουν, αλλά να μη μπορούν να περάσουν μαζί τις γιορτές ή να έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας που να μην τους επιτρέπει να είναι με τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Οι αναμνήσεις, λοιπόν, από παλιότερους εορτασμούς με συγγενείς και φίλους, η τωρινή μοναξιά και ο διαφορετικός τρόπος που βιώνεται το πέρασμα του χρόνου από τους ηλικιωμένους, αυξάνουν τη μελαγχολία και τη θλίψη των γιορτών.
Οι αναμνήσεις προκαλούν μελαγχολία και θλίψη και στην περίπτωση που σχετίζονται με αγαπημένα πρόσωπα που δεν είναι πλέον στη ζωή. Πρόσωπα που μπορεί να πέθαναν κατά την περίοδο των Χριστουγέννων ή που να περνούσαμε συνήθως μαζί τους τις γιορτές, να τα έχουμε συνδυάσει με τα Χριστούγεννα και πια να μην είναι μαζί μας.
Τέλος, η μελαγχολία των Χριστουγέννων μπορεί να σχετίζεται μόνο με την εποχή. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για την Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή, δηλαδή την εποχιακά επανεμφανιζόμενη κατάθλιψη που αποτελεί την υπερβολική εκδήλωση της επιρροής των εποχών. Κάποιοι άνθρωποι τείνουν να νιώθουν πιο αρνητικά όταν ο καιρός είναι ψυχρός ή βροχερός.
Τι μπορούμε να κάνουμε για τα δυσάρεστα συναισθήματα;
Αλλάζοντας τον τρόπο που σκεφτόμαστε, μπορεί να οδηγηθούμε στο να αλλάξουμε τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε και νιώθουμε. Τι εννοούμε;
Στην περίπτωση του απολογισμού της χρονιάς, για παράδειγμα, μπορούμε να επιλέξουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στις επιτυχίες μας, όσο μικρές ή μεγάλες κι αν ήταν αυτές, στα πράγματα που μάς έκαναν να νιώσουμε καλά, σε όμορφες στιγμές που ζήσαμε.
Στην περίπτωση του άγχους για τις προετοιμασίες, επιλέγουμε να αναλάβουμε λιγότερες υποχρεώσεις, ζητάμε βοήθεια, κάνουμε λίστα με όσα έχουμε να κάνουμε, οργανώνουμε το χρόνο μας.
Αντίστοιχα, στην περίπτωση της οικονομικής αδυναμίας μπορούμε να σκεφτούμε ότι τα δώρα δεν είναι το παν, να βρούμε εναλλακτικές λύσεις για δώρα, να εστιάσουμε στο συμβολικό, όχι στην τιμή και στην ποσότητα, καθώς αξίζουμε ακόμα κι αν δε μπορούμε να προσφέρουμε όλα όσα θα θέλαμε.
Σε σχέση με τη μοναξιά, μπορούμε να προτείνουμε σε ένα συνάδελφο ή γείτονα να περάσουμε τις γιορτές μαζί, να κάνουμε μια ομαδική δραστηριότητα (εκδρομή με group).
Όταν έχουμε χάσει ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, ξεκινάμε από την αποδοχή του συναισθήματος. Για να βοηθηθούμε να νιώσουμε καλύτερα μπορούμε να μοιραστούμε ιστορίες για τον άνθρωπο αυτό, να κρατήσουμε μια θέση στο τραπέζι και να τον μνημονεύσουμε, να θυμηθούμε μια αγαπημένη του συνήθεια τη μέρα των γιορτών και να την επαναλάβουμε, να εκτιμήσουμε εκ νέου το χρόνο και τις στιγμές που ζήσαμε μαζί του.
Φέτος τα Χριστούγεννα λοιπόν, ας επιλέξουμε να φερθούμε με μεγαλύτερη φροντίδα και σεβασμό προς τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να περάσουμε τις γιορτές καλύτερα από ό,τι αρχικά είχαμε προβλέψει. Κι αν είμαστε στην πλευρά αυτών που απολαμβάνουν τις γιορτινές μέρες, ας προσπαθήσουμε να δείξουμε κατανόηση και ενσυναίσθηση στους συνανθρώπους μας που μπορεί να μην αισθάνονται το ίδιο.
Καλή χρονιά σε όλους!
