Ζούμε σε μία εποχή όπου η ανάπτυξη της τεχνολογίας είναι ραγδαία. Η εύκολη πρόσβαση σε γνώση, η δυνατότητα επικοινωνίας με ανθρώπους από μακριά, οι δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και πολλά άλλα, είναι τα οφέλη που απολαμβάνουμε. Όμως πολλά είναι και τα προβλήματα που προκαλούνται από τη χρήση των οθονών (τηλεόραση – DVD, υπολογιστής, tablet, κινητό/smartphone, κονσόλες/ηλεκτρονικά παιχνίδια), κυρίως όταν αυτή προέρχεται από τα παιδιά. Τα σύγχρονα παιδιά, από μικρή ηλικία, μαθαίνουν πλέον πώς να χρησιμοποιούν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα tablets, αφού αυτά υπάρχουν σχεδόν σε κάθε σπίτι.
Αν κοιτάξουμε τις συνέπειες στα παιδιά, τα πράγματα δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά, καθώς ο αυξημένος χρόνος μπροστά σε μια οθόνη συνδέεται με επιθετικότητα, παχυσαρκία, διαταραχές στη διάθεση, διάσπαση προσοχής κι απομόνωση. Η ξηρότητα των ματιών, τα μυοσκελετικά προβλήματα (πόνοι στην πλάτη ή τον αυχένα), οι πονοκέφαλοι, οι διαταραχές στον ύπνο και στην όρεξη, καθώς και η απώλεια αίσθησης του χρόνου είναι όλα μέρος αυτών των συνεπειών. Ένα ακόμα επακόλουθο των προαναφερθέντων είναι η μείωση του ελεύθερου παιχνιδιού, το όποιο φαίνεται να έχει τα ίδια οφέλη με τον ύπνο, αφού ενισχύει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την καλλιέργεια δεξιοτήτων των παιδιών. Πόσο κρίμα να το στερούνται τα παιδιά…
Από τη στιγμή λοιπόν που οι οθόνες και το διαδίκτυο έχουν μπει στη ζωή μας, χρειάζεται να μπουν κάποιοι κανόνες στα παιδιά που αφορούν στη χρήση τους. Πότε τις χρησιμοποιώ; Πώς; Για ποιο λόγο; Πόση ώρα; Τι βλέπω; Εμπλέκοντας τα παιδιά σε αυτούς τους κανόνες και συναποφασίζοντας, αυξάνεται το εσωτερικό κίνητρό τους για την τήρησή τους. Φυσικά οι γονείς μπορούν να έχουν προαποφασίσει κάποιους κανόνες που είναι αδιαπραγμάτευτοι γι’ αυτούς (εννοώντας 2-3 κανόνες), όμως τους υπόλοιπους είναι σημαντικό να τους διαπραγματεύονται με τα παιδιά.
Σχετικά με το πότε είναι καλό να εμπλακούν τα παιδιά με τις ηλεκτρονικές συσκευές, το 2008, ο γάλλος ψυχαναλυτής-ψυχίατρος Serge Tisseron, ανέπτυξε τον κανόνα «3-6-9-12», σύμφωνα με τον οποίο η τηλεόραση δεν ωφελεί τα παιδιά πριν από την ηλικία των τριών, τα παιχνίδια σε προσωπικές κονσόλες και tablets χρειάζεται να αποφεύγονται μέχρι τα 6 έτη, να μη χρησιμοποιούν το internet πριν από τα εννέα χρόνια, και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν από τα 12 έτη. Χρειάζεται εδώ να τονιστεί ότι τα παραπάνω αναφέρονται κυρίως στην προσωπική χρήση των οθονών και του διαδικτύου από τα παιδιά (π.χ. όχι ύπαρξη προσωπικού tablet, αλλά οικογενειακού). Σαφώς, το να παίξει ένα παιδί ένα παιχνίδι στο οικογενειακό tablet είναι κάτι που θα συμβεί ή το να παρακολουθήσει ο γονιός ένα πρόγραμμα με το μικρό παιδί του για δέκα λεπτά μπορεί να αποτελέσει μέρος του ποιοτικού τους χρόνου και δεν είναι αποτρεπτικό, όπως και το να δουν μαζί ένα βίντεο στο facebook πριν τα 12 έτη του. Χρειάζεται όμως η οριοθέτηση, διατηρώντας το μέτρο, παρέχοντας την κατάλληλη πληροφόρηση κι ενημέρωση στα παιδιά γύρω από τη χρήση του διαδικτύου και λαμβάνοντας υπόψιν τα οφέλη. Ούτε τα απόλυτα όρια ούτε τα τελείως ελαστικά δεν είναι βοηθητικά. Σύμφωνα με τον Serge Tisseron, οι γονείς χρειάζεται να ενημερώσουν τα παιδιά για τη χρήση του διαδικτύου πριν ξεκινήσουν να το χρησιμοποιούν. Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται να τους εξηγήσουν πως ό,τι τοποθετούν εκεί μπορεί να γίνει «δημόσιο», θα μείνει για πάντα στον παγκόσμιο ιστό κι ότι δεν πρέπει να πιστεύουν όλα όσα βρίσκουν και διαβάζουν. Σταδιακά, μετά τα 9 έτη των παιδιών χρειάζεται να συζητηθούν ζητήματα όπως, διαδικτυακή παρενόχληση, πορνογραφία και λογοκλοπή στα πλαίσια της διαπαιδαγώγησής τους.
Πολλές φορές, χρησιμοποιούνται οι οθόνες για ηρεμία και χαλάρωση, όμως μοιάζει αυτό να έχει αντίθετα αποτελέσματα, αφού έχει φανεί ότι διαταράσσει τους ρυθμούς του ύπνου. Συνεπώς είναι σημαντικό να αποφεύγεται ως μέθοδος για να κοιμηθούν τα παιδιά, αφού οι πιθανότητες για ένα διαταραγμένο ύπνο διπλασιάζονται. Ακόμα και η ύπαρξη των ηλεκτρονικών συσκευών στο δωμάτιό τους βρέθηκε ότι διεγείρει τον εγκέφαλό τους, γι’ αυτό είναι απαραίτητη η απομάκρυνσή τους από το δωμάτιο των παιδιών. Παράλληλα, η χρήση τους ως ένα τρόπος να διατηρούνται τα παιδιά ήσυχα κι απασχολημένα είναι κάτι που παρατηρείται στη σημερινή εποχή. Είναι όμως τελικά αποτελεσματικός τρόπος; Έρευνες δείχνουν ότι όσο πιο μικρό εμπλέκεται ένα παιδί με τις οθόνες τόσο πιο επιρρεπές είναι να εξαρτηθεί από αυτές στο μέλλον.
Με ποια πράγματα ηρεμούν τα παιδιά τους; Αυτό χρειάζεται να αναρωτηθούν οι γονείς. Μπορεί να είναι ένα βιβλίο, η ζωγραφική ή μια βόλτα στο πάρκο. Μπορεί και όχι… Πολλές φορές οι γονείς εκνευρίζονται ή αγχώνονται όταν τα παιδιά τους μπορεί να βαρεθούν στο σπίτι. Αυτό οδηγεί τα παιδιά στη γκρίνια κι εκείνους στο θυμό. Ακόμα όμως κι αυτή η βαρεμάρα των παιδιών μπορεί να τα οδηγήσει στο να βρουν εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης ή αξιοποίησης του χρόνου τους, όπως το ελεύθερο παιχνίδι. Η προσφορά μιας οθόνης δεν είναι πάντα η καλύτερη επιλογή. Πόσο πιο εποικοδομητικός θα ήταν ο χρόνος με μια οικογενειακή συζήτηση ή ένα οικογενειακό τραπέζι έναντι του χρόνου που αφιερώνεται στην οθόνη; Ας μην ξεχνάμε κι αυτές τις ευκαιρίες που δίνονται στην καθημερινότητά μας και πολλές φορές τις παραβλέπουμε όντας για παράδειγμα με ένα κινητό στο χέρι ή συνομιλώντας διαδικτυακά…
Ας αναρωτηθούμε λοιπόν ποια είναι η δική μας στάση απέναντι στις ηλεκτρονικές συσκευές. Άραγε, πόση ώρα αφιερώνουν οι ίδιοι οι γονείς στα κινητά τους ή στον υπολογιστή, ενώ παράλληλα ζητούν από το παιδί τους να μην το κάνει; Πώς οι ίδιοι χαλαρώνουν, ηρεμούν ή διασκεδάζουν στην καθημερινότητά τους; Είναι πολύ σημαντικό να γίνουν οι ίδιοι οι γονείς το πρότυπο που θα ήθελαν για τα παιδιά τους.
Ζούμε σε μια εποχή που η τεχνολογία βρίσκεται παντού γύρω μας και τα παιδιά μας μεγαλώνουν σε αυτή. Οι σχέσεις τους και η διασκέδασή τους πολλές φορές συνδέονται με οθόνες, κάμερες και κονσόλες παιχνιδιών, όμως ας μην ξεχνάμε τα δώρα που προσφέρει η αμεσότητα στη διά ζώσης επικοινωνία. Η ζεστασιά της φωνής, του βλέμματος, η ασφάλεια της αγκαλιάς, το φιλί που εκφράζει την αγάπη είναι ίσως μερικά από τα πράγματα που δεν αναπληρώνονται.
